Gezonde Twee-beners in de bocht

Spinnen is een belangrijk woord, tegenwoordig. Wat zijn de woorden die we gebruiken, en uit welk taalveld komen zij? Door het gebruik van bepaalde woorden maken we frames, en daarbinnen speelt zich dan een gedachtewisseling af. Dat is allemaal theorie, maar wel belangrijke theorie. Laat niemand denken dat ik het over woordspelletjes heb.

Neem nu het woord invalide. Het gebruik van zo’n woord verraad een complete achterliggende visie en moraal. Invalide betekent letterlijk: niet van waarde. “In-” is een ontkenning -iets is incompleet, dan is het niet compleet, intolerant, niet tolerant, incapabel, inconsistent, enz, enz.

En “valide” betekent: van waarde. Verwant met het engelse value. Invalide is: niet van waarde. Wij hebben daar een mooi Nederlands woord voor: waardeloos.

Iemand die een gebruiker van een rolstoel waardeloos noemt, door het woord invalide te gebruiken, maakt dus een heel duidelijk frame. Zo’n “invalide” is dan plotseling ook niet meer overal zomaar welkom. Maar het gaat verder. Vroeger gebruikten we er nog andere woorden bij. Zulke mensen waren “gebrekkig”. Of zelfs “ongelukkig”. Ja ja…

Er is een ander -en in mijn ogen beter- frame: handicap. Wat is een handicap? Dat woord komt uit de sport. Meer specifiek: de paardensport. En hoe gaat dat met paarden, die kunnen hard lopen en met het paard dat het hardst kan lopen kun je veel geld verdienen. Er wordt op gegokt. Nu is gokken absoluut niet leuk als je weet welk paard het sterkst is, en welke het zwakst. Want het zwakste paard heeft geen of weinig schijn van kans. Dus om het plezier te verhogen werd er gewerkt met handicaps. Tegenwoordig doen ze dat ook wel in de zeilsport. Want je hebt snelle zeilboten en schepen die het minder goed doen.

Er zijn zelfs taalgeleerden die aangeven dat het oorspronkelijk letterlijk was: “hand in cap”. Een ruiter moest voorafgaand aan de wedstrijd bij de wedstrijdleiding zijn hand in een cap doen, om daar ongezien een briefje uit te halen. Op dat briefje was het gewicht vermeld dat de ruiter mee moest nemen in zijn zadeltas.

Uiteraard moest de ruiter van het sterkste paard het grootste gewicht meenemen tijdens de race. Een handicap is dus letterlijk: het toegevoegde gewicht voor het sterkste paard, om ook het zwakste paard een kans te geven.

Dat is dus een totaal ander woord dan invalide. Zó anders dat je je moet afvragen: hebben we het nog wel over hetzelfde? Er zijn mensen met een handicap. Dat woord moet je ook niet inkorten tot gehandicapte. Iemand is namelijk niet gehandicapt, maar heeft een handicap. Dat betekent dat we zorgvuldig moeten formuleren. Wij mogen er wel wat moeite voor doen…

Maar dat zijn we aan onze stand verplicht, mooi woord in dit verband, onze stand.

Verplicht als “GT-ers”: Gezonde Twee-beners.

(in de revalidatie hanteerden we de volgende definitie: iemand is iemand, maar heeft soms een beperking. Een beperking kán leiden tot een handicap. Een handicap is groter naarmate iemand van de beperking méér last heeft. Het missen van een vinger is een beperking. Dat betekent echter een grotere handicap voor een concertpianist dan voor een boomchirurg. Invalide is een kreupel woord en naar mijn idee onbruikbaar, evenals maffe aanduidingen als: “gebrekkig” en “ongelukkig”)