ESCAPE?
Hoe kom je bij een tekst en hoe ontstaat dan een preek? Ik dacht, nu we hier zijn als de fijnproevers, want zo mag ik u toch wel noemen, kunnen we zo’n route met elkaar weleens een beetje proberen na te gaan.
Allereerst zie je als voorganger in je agenda dat het hemelvaartsdag is. Dat is een eerbiedwaardige christelijke feestdag. Ik heb er al heel wat preken aan gewijd. Bijna altijd lees je dan Handelingen 1. Het hemelvaartverhaal.
Maar vanmorgen heb ik dat niet gedaan. Waarom niet? Aan de hemelvaart vooraf, het is nu 2 juni, gaat het weekend van 21 mei. En dat was een bijzonder weekend. Moest het worden althans. Want een Amerikaanse collega, dominee Harold Camping wist zeker dat op die dag de wereld zou vergaan en dat de opname zou plaatsvinden. In het Amerikaans heet dat: The Rapture.
Ik weet niet of u bekend bent met die gedachte van de opname van de gemeente? Bij mij zit dat vanaf mijn jongste jeugd vaag in mijn hoofd. Mijn moeder zei bijvoorbeeld: “Je moet maar niet naar de bioscoop gaan, want dan zou het zomaar kunnen zijn, dat wanneer je uit de film komt, dat Jezus dan blijkt te zijn teruggekomen om zijn volgelingen van de aarde op te halen en mee te nemen naar de hemel, waarna jij achterblijft en met de andere zondaren en de aarde zult vergaan”. Ik meen me te herinneren, uit wat gezegd werd, dat dat in rook, vuur en zwavel zou gebeuren. Heel ellendig allemaal.
Het beeld dat ik had was van een soort ruimteschip, waar de christenen in kunnen stappen, en die dan daarna, met alle geredde christenen van de aarde zou opstijgen. In Amerika worden wel films uitgebracht waarin dat wordt verbeeld, de zogenaamde Left Behind-films. Vreselijk, wat er gebeurt als je ineens een aantal mensen mist, op aarde. En dan wel het puikje. Gewoon wég. Als sneeuw voor de zon verdwenen. In één keer. Niets meer van terug te zien. Ja, en dán gaat het gebeuren. Dan zal de aarde prijsgegeven worden aan de boze. En dan zul je een zware pijp te roken krijgen. Nou en of.
Maar als we nu eens proberen wat nuchter te worden, en ons af te vragen: wie heeft dat eigenlijk bedacht, dat het zo zal gaan? En je gaat eens kijken in de kerkgeschiedenis, wie er met dat idee gekomen is, van die Rapture, dan merk je dat dat helemaal niet zo’n oud idee is en dat het idee is ontwikkeld door John Nelson Darby, in de negentiende eeuw. U hoort het goed. De negentiende eeuw!
Als je de kerkvaders leest, of Augustinus, Thomas van Aquino, Luther, Calvijn, Zwingli, Melanchton, geen van allen hebben ze het over de opname van de gemeente. Die John Nelson Darby, een Anglikaan, is daar voor het eerst in de negentiende eeuw mee gekomen. Is een heel aparte man. Na de val van zijn paard is hij er beroerd aan toe geweest en heeft lang nagedacht en kwam toen tot de conclusie dat voorgangers, dominees, priesters en dat soort mensen, zonde bedreven door voorganger te zijn en leiding aan een gemeente te geven.
Dat hoorde namelijk niet. Jezus heeft de leiding in een gemeente. En zo is de Vergadering der Gelovigen ontstaan, die geen voorgangers of leiders kent. John Nelson Darby is dus degene die de idee van de opname van de gemeente heeft ontwikkeld.
In de bijbel is er maar één tekst te vinden, waar steeds naar gewezen wordt om de idee van de opname van de gemeente, die zogenaamde Rapture, op te baseren. Maar als je die tekst goed leest dan merk je dat heel die opname, met zo’n soort van ruimtesloep, daar niet in voorkomt. Althans veel minder duidelijk dan je zou denken.
Eigenlijk staat er dit: degenen die in Christus gestorven zijn, dat zijn degenen die in de messias geloofd hebben. Dat zijn dus niet zozeer de huidige christenen. Nu heb je christenen over de hele wereld. En dat zijn op zich geen nare mensen. Integendeel, ik ben er zelf één van. Maar bij Paulus had je nog geen christenen. Het woord komt zelfs nauwelijks of niet in de bijbel voor. Als je goed zoekt hooguit drie keer.
Paulus bedoelt met in Christus ontslapen degenen die hoopten op de komst van de Messias en van het messiaanse rijk. Christus is namelijk gewoon de Griekse vertaling van het hebreeuwse Messias. Zij die in de hoop op de komst van Messias ontslapen zijn; die dus eerder zijn gestorven dan dat de Messias komt, zíj zullen deelnemen aan het rijk van vrede, en zelfs voorop gaan op ons, voorzover wij nog in leven zullen zijn wanneer de Messias komt.
Dán zal de Here zelf uit de hemel neerdalen. Uit de hemel, staat er! En -zo gaat Paulus verder- dan zullen we hem tegemoet gaan op een wolk. En dat is hetzelfde woord als die wolk waarin en waarmee God het volk Israël uit Egypte deed vluchten, uit de dood naar het leven, naar het land van melk en honing. Dat zegt dus iets over de richting waarheen het gaat, die wolk.
Op een wolk de Here tegemoet gaan in de lucht. Daar staat: lucht. “Aer” in het grieks. Net als het engelse “air”. Tegemoet in the air. Niet hemel, dus; dat staat er niet.
Want het idee is namelijk niet dat de Here komt om een aantal mensen op te halen en dan weer terug te keren naar de hemel. Het beeld is nu juist dat de Here op aarde zal komen en zijn koninkrijk zal stichten op aarde. Paulus bedoelt hier dus dat degenen die op de komst van de Messias hebben gehoopt -en in hun voetspoor ook wij die op de komst van de Messias hopen- bij zijn komst uit de hemel de koning tegemoet zullen gaan. Alvast een stukje vooruit, om hem op te wachten en feestelijk in te halen.
Ik doe dat ook weleens, als Anneke een paar dagen is weggeweest, en ik weet dat ze eraan komt, dan ga ik mijn huis uit en ga ik op straat om haar daar op te wachten. Dan kan ik van de spanning gewoon niet in mijn huis blijven zitten. Hebt u dat nooit?
Het was in de dagen van Paulus gebruikelijk dat als een koning, een vorst, een stad zou bezoeken dat dan de meest vooraanstaande inwoners van zo’n stad de stad uit werden gezonden, die koning tegemoet, om hem met eerbied en respect binnen te halen. Feestelijk onthalen, daar heeft Paulus het over. Nou dat is het.
Zij, de méést eerbiedwaardigen, zij dus die in de hoop op Messias gestorven zijn, vermoord, zij gaan de Here tegemoet in de lucht en reizen het laatste eindje met hem mee, naar de aarde toe, en zullen altijd bij Hem zijn. Hier dus.
U zult misschien zeggen: maar is er dan helemaal geen opname? Is er dan totaal geen scheiding? Hoe moet dat dan?
Nou en daarom heb ik met u de gelijkenis van het graan gelezen. Dat heeft verschillende aspecten zoals u hebt gehoord. Het is niet één gelijkenis, het zijn er meerdere. Eén aspect is dat het ‘opgroeien’ van het Koninkrijk van God wel degelijk plaatsvindt, maar niet zo zichtbaar is. Als je de bijbel leest kun je dus gewoon niet zeggen -ja het kan wel want het gebeurt, maar de bijbeltekst wil het zo niet- kun je dus gewoon niet zeggen dat alles wat er gebeurt van God zou zijn. En uit Gods wil zou voortkomen. Jezus zegt namelijk dat er een boze aan het werk is. En dat is precies die boze waarvan Jezus ook zegt dat we moeten bidden: verlos ons van de boze. Die is het. Die zaait onkruid tussen het graan.
En nu moeten we even met elkaar nadenken en beseffen waar we staan, want anders begrijpen we niet wat Jezus hiermee wil en waarom dit bedoeld is als troost, als bemoediging.
In het contact met theologen van de derde wereld zeggen zij vaak dat wij hier in het westen geen goed zicht hebben op hoe de wereld eruit ziet en dat we daarom ook het evangelie niet goed kunnen verstaan. Jezus zegt ook zoiets, nietwaar: in vers 22: “de rijkdom zal het Woord van God verstikken.” De rijkdom…
Zij, derde-wereldtheologen, zeggen tegen ons, westerse dominees: jullie zien de wereld als een oceaan van welstand en vooruitgang en in die oceaan drijven een paar piepkleine eilandjes waar de mensen arm zijn en van honger omkomen. Maar daar komt het wel goed mee als ze maar een beetje naar jullie zouden luisteren. Maar wij zien het anders. Derde-wereld theologen hè? Wij zien de aarde als een oceaan van honger, onrecht en uitbuiting en in die oceaan drijven een paar piepkleine eilandjes waar de mensen zo ongelooflijk rijk zijn dat ze avond aan avond naar tv-reclames voor katten- en hondenvoer kunnen gaan zitten kijken zonder te hoeven overgeven. En als je naar reclames voor katten- en hondenvoer kunt kijken, steeds maar weer, en je hoeft niet te braken, dan is dat een teken dat je het zicht op de werkelijkheid totaal bent kwijtgeraakt.
De bijbel en het evangelie zijn ontstaan in een wereld waar geweld heerste. Het was oorlog. Palestina werd uitgebuit en leeg geknepen door de Romeinse bezetter. Jezus leed niet onder zijn medejoden, maar Jezus heeft geleden onder de bezetter: Pontius Pilatus. Jezus en al de joden met hem.
Ze werden massaal aan kruisen gehangen. Soms hingen er wel een paar duizend aan kruisen gespijkerd. In de hete zon. Na de opstand van Spartacus in 71 hingen er langs de Via Appia meer dan 6400 mensen aan kruisen gespijkerd dood te gaan.
Dus de vraag waar die mensen mee záten was: hoe kan het koninkrijk van de vrede nu gekomen zijn, in deze duivelse heksenketel vol afschuwelijk en weerzinwekkend geweld, dat kan toch niet waar zijn?
En dán zegt Jezus dat de oogst er zal zijn en dat dan de kinderen van het Koninkrijk zullen stralen als de zon in het Huis van de Vader. En dat huis is deze aarde. De wereld als een huis om in te wonen.
En dan zal het onkruid worden verzameld, het onrecht, het geweld, de verschrikkelijke machten die onderdrukken en uithongeren en die geweld op geweld stapelen. Al wat tot zonde verleidt, staat er, waarbij dat afschuwelijke geweld dus door Jezus “zonde” wordt genoemd, zal worden verzameld en van de aarde worden verwijderd.
Er is dus inderdaad een soort van Rapture, volgens Jezus! Maar niet zo dat de christenen in een ruimtesloep van de aarde worden weggeëvacueerd, maar geheel ánders: dat de werken van de duivel en zij die die werken van de duivel voortdurend in praktijk denken te kunnen of mogen brengen, de geweldenaars, de niets ontziende schoften, dat zij van de aarde zullen worden verwijderd.
Dus niet de “good guys” verlaten de aarde, maar de “bad guys” zullen verdwijnen.
Het is lastig hoor, als je je hele leven bent opgegroeid met een bepaald beeld, om dan te begrijpen en te vatten wat Jezus zegt. Jezus weet dat, want hij zegt nadrukkelijk: wie oren heeft om te horen die moet horen.
Dat zegt Jezus omdat hij wel weet dat wanneer je je ogen gebruikt en om je heen kijkt, dat je dan al snel geneigd bent om te zegen: het kán nooit wat worden met die wereld. God moet ons er maar van af halen.
Daarom moet je je oren gebruiken en horen dat Jezus zegt dat het wél wat kan worden met de wereld en dat wij daaraan kunnen bijdragen. Als we de wereld dan maar niet afschrijven.
Het is allemaal niet zo zichtbaar. Het is als een mosterdzaadje, of het is als een beetje gist dat een vrouw neemt en in meel verbergt. Je ziet er maar bitter weinig van. Maar het is er wel. En het zal doorzetten. Doe mee. Hoor wat ik zeg, zegt Jezus, en laat je daardoor leiden. Niet door wat je vanavond weer op het journaal te zien krijgt. Wat ik je zég, laat dat bepalend zijn. Deze aarde zal vrede worden. Daarom staat er steeds dat God niet zal laten varen het werk van zijn handen, en dat is zijn Scheppingswerk. Het zal voltooid worden. Deze aarde zal worden zoals God hem voor ogen heeft. En dan zal er wel wat van de aarde moeten worden verwijderd. Maar niet de christenen-escape waarna aarde zal vergaan, maar de duivel en zijn trawanten moeten ervan af, waarna de aarde een tuin van vrede zal zijn.
En dáárom leert Jezus niet bidden: mag ik van deze aarde worden wegenomen en in uw hemelse koninkrijk komen, maar leert Jezus bidden: uw koninkrijk kome, uw wil geschiede gelijk in de hemel alzo óók op aarde.
Hoe dat allemaal moet en hoe dat gaat, en vooral wannéér daar weten wij niets van. Dat wist Jezus zelfs niet. Wie zegt dat ‘ie het kan uitrekenen doet iets wat Jezus afraadt. Het is eigenlijk een graad ernstiger. Wie zegt dat ‘ie weet wanneer en hoe maakt Jezus tot een leugenaar. Want Jezus zegt dat niemand het kán weten. Zelfs hij zelf niet. Het zou elke dag kunnen gebeuren, dus leef vandaag alsof het morgen vrede worden zal. Als je zo leeft, dan ga je voorzichtig om met de mensen om je heen, met het milieu, met elkaar. Dan is het Koninkrijk eigenlijk al aan het beginnen.
En het is precies dat waar het Koning Jezus, zittende aan de rechterhand van God, om te doen was, en om te doen is, en om te doen zal zijn.
Precies dát!
Amen