Er zijn leerprocessen, waarbij je de juiste dingen leert om in de samenleving zinvol mee te kunnen doen en er zijn, dat zal niemand willen ontkennen, dan dus ook verdommingsprocessen. Dan leer je wel, maar kun je, met wat je geleerd hebt, niet veel doen. Of niet veel goeds doen.
Dat is niet nieuw. Deze gedachte. In oeroude sprookjes wordt dat al duidelijk gemaakt aan kinderen, dat leren niet altijd betekent dat je iets opsteekt waar je wat aan hebt. Sterker: er zijn leerprocessen met dodelijke afloop.
De kerk is het duidelijkste voorbeeld waarvan jonge mensen zeggen: wat je daar leert, daar wordt je niet veel wijzer van. Je leert namelijk, in het slechtste geval, dat er redenen zouden kunnen bestaan om grote groepen mensen af te schrijven. De door God verdoemden. Dat ruimt op.
Maar ook vele scholen zijn blijkbaar zo gepreoccupeerd door de samenleving, of laat ik zeggen: door de politieke bovenbazen die de samenleving besturen en inrichten, op voorspraak van bedrijven en ondernemingen, met hun couponsnijders, hun aandeelhouders, dat zij -die scholen bedoel ik- voortdurend aan het testen zijn om te zien of hun “product” aan het eind van het productieproces wel voldoende van de band rolt: inzetbare krachten in dat maatschappelijke krachtenveld.
En het wordt er politiek gezien niet veel beter op. Hoewel ik er een voorstander van blijf om steeds tegen elkaar te zeggen dat we in een tamelijk succesvol en in een vrij behoorlijk bestuurd land wonen. Het heeft geen zin om het hier een Tunesië aan de Noordzee te laten lijken.
De meeste mensen in ons land hebben een comfortabeler leven dan koningen in paleizen zo’n vierhonderd jaar geleden. Die hadden te kampen met rottende kiezen, schurft, aarswormen en ander ongerief. Ze konden geen warme douche nemen, zaten voortdurend op de tocht en moesten slapen in klamme en natte bedden. Ik zeg niet dat mensen in ons land navenant tevreden zijn. Maar we zijn wel een stuk welvarender. Dus een politieke partij die schreeuwt dat ons land bevrijd zou moeten worden, of dat er provincies zijn die bevrijd moeten worden… ik zie dat niet onmiddellijk.
Maar de kinderen in ons land, wat leren die?
Even een linkse hobby van mij, zolang het nog kan, een verhaal vertellen op de radio: Er was eens een oude geit die zeven jonge geitjes had. Ze had hen lief. Op een dag moest ze het bos in om voedsel te halen. Zij riep ze alle zeven bij elkaar en zei: Lieve kinderen, wees op je hoede voor de wolf; als hij binnen komt eet hij jullie op. Hij vermomt zich vaak, maar aan zijn ruwe stem en zijn zwarte poten kun je hem meteen herkennen. De geitjes gaven aan het geleerde begrepen te hebben.
Maar zijn de geitjes met deze kennis er veel wijzer van geworden? Hun zintuigen zijn geïsoleerd. Ze kunnen wat ze zien en horen niet combineren en beoordelen De wolf verandert zijn stem maar laat zijn poot zwart. Vervolgens laat hij zijn poot blonderen, maar dat brengt de arme geitjes nog niet op de derde en bepalende gedachte, namelijk dat er een ideologische leugenaar aan het werk is, die onder het mom van vrijheid de geitjes naar het leven staat. Met rolverwisseling “ik ben je moeder” en met consumptieaanbod “ik heb wat voor je meegebracht” laten de geitjes zich betoveren door een vreemde macht. Het geitje dat het meest bij de tijd is verstopt zich in de klok maar blijkt uiteindelijk ook weinig of niets geleerd te hebben en doet slechts verslag van de dramatische gebeurtenissen zonder er blijk van te geven enig inzicht te hebben opgedaan.
We mogen hopen dat de volgende verkiezingen niet te naïef tegemoet getreden worden. Geen enkele verkiezing is een kleinigheidje. En wie bij u aankomt met beloften als “vrijheid” en “democratie” of zelfs “Lebensraum”, die is inderdaad nog niet per se als een zorgzame moeder voor je en heeft niet vanzelfsprekend iets lekkers voor je meegebracht. Dat staat namelijk nog te bezien.
Op een gegeven moment gaat in het sprookje de boze wolf ten onder met een buik vol stenen, als toegevoegd gewicht. Zoals dat gebruikelijk is bij dictaturen. Maar wij leven niet in een dictatuur. Dat betekent dus dat we zoveel mogelijk onze ogen en oren goed open moeten houden.
En vooral dat we wat we te hóren krijgen voortdurend in verband moeten brengen met wat er te zíen valt.
De verkiezingscampagne is begonnen!