Kijk niet op mij neer omdat ik donker ben,
omdat de zon mij heeft gebrand.
Mijn moeders zonen waren hard voor mij:
ik moest hun wijngaarden bewaken.
Mijn eigen wijngaard heb ik niet bewaakt. (Hooglied 1:6)
In de cultuur heeft de huidskleur iets te zeggen over de welstand. Er waren tijden dat zon-gebruinde mensen vooral die mensen waren die op het land werkten, dus werk van minder allooi moesten doen, terwijl de blanke mensen blank waren omdat ze uit de zon bleven, binnen in de paleizen en kastelen zaten; en een blanke huid dus een teken was van rijkdom en macht.
Na de industriële revolutie werd een blanke huid echter een teken van armoede. Want dat verraadde dat je in de fabriek werkte en nooit zonlicht zag terwijl de eigenaren van die fabriek in hun tuinen achter hun Herenhuizen konden zitten, hangen en liggen in de zon en met een high tea.
Maar als het gaat over zwarte bevolking dan ligt de ellende wel een graad dieper. En ellendiger. En heeft de kerkelijke traditie een flink pakje boter op het hoofd met allerlei gedane suggesties over scheppingsordinantiën en nakomelingen van Cham en weet ik wat niet al. Dan gaat het veelmeer in de richting van het zwarte ras. Alsof er zoiets als rassen zouden bestaan.
Of je in de fabriek werkt of op het land dondert dan niet meer. Zwart is zwart. En zwart is dan zo duivels zwart dat mensen die er zo naar kijken zichzelf graag blank noemen. Blank heeft iets van blanke onschuld. In het land waar de blanke top der duinen, enzovoort enzoverder.
Maar blanke mensen zijn niet blank, die zijn vaak “kleurenblind” en zijn veel eerder wit.
George Floyd, die naam zullen we niet vergeten. Toevallig is het moment gefilmd dat de witte politieman zijn knie op de nek drukte van deze zwarte medeburger. Handje in de zak alsof het dagelijkse routine betrof. Om hem in de boeien te slaan? Nee, gewoon. Ook nadat de arrestant had geroepen dat ‘ie geen adem kon krijgen? Ja, gewoon. Ook toen de arme George Floyd voelde dat hij dit brute geweld niet zou overleven en hier op straat door een overheidsdienaar werd vermoord en om zijn moeder begon te roepen? Ja, gewoon. En de agenten die eromheen stonden, grepen die niet in en lieten dit gewoon gaan? Ja, gewoon.
Dus dat filmpje ging viral. Want zo gewoon is het niet en mogen we het niet vinden.
Machthebbers hebben niet alleen de macht maar hebben ook een hekel aan het moment dat het geweld dat het systeem in zich bergt als de kop van een monster zichtbaar wordt en zichtbaar blijft. Zo in ons brein etsend dat mensen het beeld niet meer kwijtraken en dan gaan roepen om gerechtigheid na zoveel onrecht. Want dat jouw leven minder waard is omdat je niet wit bent is onrecht. Geweld.
Onze premier vertelde gisteravond in het debat dat hij van mening is veranderd over bijvoorbeeld zwarte Piet. En dat hij racisme ook in ons land is gaan beschouwen als onrecht en dat zwarte Piet daar een systemisch onderdeel van is. Je kunt zeggen: Too little en too late. En dat is het ook, denk ik. Maar… er is toch wel iets gaande dat we niet te snel moeten wegwuiven.
Premier Rutte heeft beloofd met die organisaties in gesprek te gaan die opkomen voor recht daar waar ook in ons land racisme bestaat. Hij is bereid om te luisteren en dat zouden meer mensen moeten doen. Rabbijnen zeggen namelijk dat luisteren alleen dan zin heeft als je bereid bent te veranderen. En als je die bereidheid niet hebt dan heeft het geen enkele zin om te gaan luisteren.
Ondertussen zijn er overal demonstraties. Die begonnen in Amsterdam, op de Dam. Daar is het nodige over gezegd. Vooral de burgemeester kreeg en krijgt er flink van langs waarbij woorden worden gebezigd als ‘doos’ en ‘muts’ en ‘wijf’ die mij eraan doen denken dat niets in de wereld gender-neutraal is. En dat dus ook dit afgeven van de boze witte man op burgemeester Halsema in hoge mate gender-bepaald is. Of om het in begrijpelijk Nederlands te zeggen: regelrecht seksisme. Ook een systemisch kwaad dat wel op hetzelfde vlak ligt als racisme en homohaat, om het maar niet te hebben over antisemitisme, en dus precies de reden waarom deze manifestatie nodig was. En is.
De demonstraties in Amerika tegen de brute moord op George Floyd gingen nogal eens gepaard met plunderingen en geweld. Ik denk dat de zwarte bevolking na eeuwen van repressie en onderdrukking daar niet onderuit komt zonder gebruik van geweld. Helaas. Het heeft niet mijn voorkeur. Maar wat wij daar ook van vinden we moeten wel bedenken dat er drie vormen van geweld bestaan in dit soort situaties.
De eerste vorm van geweld is die van het systeem. De tweede vorm van geweld is die van de slachtoffers daarvan; slachtoffers die in opstand komen en zich ertegen verzetten. De derde vorm van geweld is het geweld van de politie en het leger die de opstand proberen neer te slaan en de kop in te drukken. Nu wordt die derde vorm van geweld meestal gerechtvaardigd door de tweede vorm van geweld steeds nadrukkelijk te noemen en in beeld te brengen en daarbij de eerste vorm van geweld te verzwijgen.
Daarom moeten we ons voornemen: De naam George Floyd niet meer te vergeten.
